Je zou misschien denken dat een pijltje wel zo’n beetje een universeel symbool is. Maar als je kijkt naar de karakters hiernaast voor boven/omhoog/instappen en voor onder/omlaag/uitstappen, dan zie je toch een andere logica aan het werk: er is een basis – de horizontale streep – en iets wat zich daarboven of daaronder bevindt.
Er zijn meerdere manieren om iets abstracts weer te geven. In geval van karakters zegt dat niet zozeer iets over het wereldbeeld van Japan/ Japanners, als wel over China/Chinezen.
Japan is eigenlijk vrij lang een ongeletterd land gebleven. Daar op hun eilandjes aan de rand van de wereld bleven Jappners lang verstoken van briljante uitvinden (zoals het schrift) die hun weg vonden over de wereld, en.hebben Japanners hebben nooit op eigen kracht een manier uitgevonden om hun taal op schrift te stellen
Pas toen er een vanaf de vierde, vijfde eeuw een uitwisseling tussen Japan en China tot stand kwam, deed het concept van schrift zijn intrede in Japan. Het Chinese ideogrammenschrift, dat op dat moment al een paar millennia oud was en dus wel was uitgekristalliseerd, is min of meer integraal overgenomen. Dus als je wilt weten waarom een-vrouw-onder-een-dakje vrede betekent, of waarom rijstveld-met-kracht het karakter voor man is, moeten we naar China. En daar hebben we gelukkig een fantastische gids voor.
De Zweedse sinologe Cecilia Lindquist volgt in haar boek ‘Het karakter van China’ het spoor naar de oorsprong van karakters in China. Dit is een geweldig boek! Het gaat over landschap, geschiedenis, voeding, kleding, muziekinstumenten, dieren (inclusief fabeldieren als draken). En natuurlijk ook over wereldbeeld.
De prachtige coverfoto vertelt al een etymologische verhaal. Het karakter voor ‘berg’ is 山. Dat is niet het eerste beeld dat bij ons opkomt als symbool voor ‘berg’. Maar als je weet hoe Chinese bergen eruit zien (zie cover), en als weet hoe Chinezen hun bergen zagen (zie tekening), dan is het karakter voor ‘berg’ (in kalligrafie boven de tekening) niet meer zo vergezocht.
[afbeeldingen zijn afkomstig uit het boek van Lindquist]