Het is best een sensatie om een bijna twee eeuwen oud tuinhandboek in mijn handen te mogen houden: ‘Nederlandsche Tuinkunst’, van een anonieme auteur, uit 1838. Van de voorgeschiedenis weet ik niet veel. De laatste eigenaar van het boekje is Nel Punt, en zij heeft het mij gegeven. Zelf heeft Nel het ooit cadeau gekregen van iemand die ‘het ergens op de kop had getikt’. Verder staat vast dat het boekje ooit eigendom was van de H. G. A .v. Schuijlenburch, want zijn (of haar) ex libris-stempel staat er zeker een stuk of twintig keer ingestempeld.
Nu is het dus in mijn handen beland. Ik ben het gaan lezen, dit ‘handboek voor beoefenaars der plantenkunde, bezitters van tuinen en buitenverblijven, boom- en bloemkwekers, hoveniers en warmoezeniers’. Ik was gegrepen: kennis over de teelt van toen nog niet vergeten groenten(Malabaarsche spinazie) ; kruiden die we nu heel modern vinden maar die toen ook al werden geteeld (koriander); de soortenrijkdom (Peren in augustus: de Ananaspeer, de Frontignacpeer, de Granaatpeer, de poire Madame, de Goudpeer, de Eijerpeer, de fransche Kaneelpeer, de Zomerbergamot, en zeer vele ander vroege soorten); de deskundigheid (in april heeft men uit de trekkassen heeft men thans Abrikozen, Pruimen, Kersen, Frambozen in genoegzame hoeveelheid, om een sierlijk nageregt te kunnen opzetten).
En wat ook uit de pagina’s van dit boekje opdoemt, met gegronde urgentie: als je dit allemaal niet doet, of als je versaagt, dan is er niets te eten. Dus dan is elke twee weken sla zaaien, en dunsel, peterselie, radijs, porcelein andijvie geen luxe, maar noodzaak.
Mijn eerste impuls bij het lezen: ik wil zo’n tuin! Tweede impuls: misschien niet helemaal haalbaar… Derde impuls: ik wil de kennis en kunde uit dit boekje delen. Er staat veel in dat tot de verbeelding spreekt, of dat nu weer opnieuw relevant wordt. Dit is een heel haalbaar project, waarvan de eerste aflevering (maart) hieronder volgt. Dat wil zeggen: ik heb de hoofdstukken over de moestuin en de vruchttuin overgetypt. De hoofdstukken over bosschen, kweektuin en bloeijende heesters en planten heb ik overgeslagen.
Bij elke maand zit een pdf van de tekst toegevoegd, met dank aan Nel Punt. Die heeft daarin voor een opmaak gezorgd die recht doet aan het historische karakter van de tekst, en die, als je hem uitprint, nog ruimte laat voor eigen aantekeningen. Het plan is om elke maand een aflevering te plaatsen. En over een jaar is het handboek dan compleet.
Het begin van de lente, 21 maart, lijkt een heel gepaste datum om dit project te lanceren.