Bach, bingo en pubquiz-vragen
Iedereen die meer dan één boek heeft gelezen van Haruki Murakami, weet er thema’s zijn die in veel van zijn romans terugkeren. Jazz is er een van (al ben ik die nog niet tegengekomen in zijn jongste: ‘De stad en zijn onvaste muren’). Katten, oorlelletjes, een jasje van visgraattweed, verdwijnende […]
(lees verder)
Jij / zij (en wat betekent dat voor mij?)
‘De stad is rondom omsloten door een hoge muur,’ zei jij opeens. We zijn op bladzijde 2 van Murakami’s jongste roman: De stad en zijn onvaste muren (voorlopige titel in vertaling). ‘De stad is niet zo groot. Maar ook weer niet zo klein dat je in een keer alles kunt […]
(lees verder)
De stad en zijn onvaste muren | The City and its Uncertain Walls | 街とその不確かな壁
Op 13 april kwam een nieuwe roman uit van Haruki Murakami. De eerste in zes jaar. Hij ligt inmiddels op mijn bureau, mijn woordenboeken ernaast. Mijn handen jeuken om te beginnen en de uitdagingen beginnen al bij de eerste zin: ‘Jij bent zestien, ik ben zeventien.’ Is voor de Nederlandse […]
(lees verder)
Wie heeft er nu gevoel voor humor?
Een compliment aan het adres van de vertaler is verrukkelijk. Dus hoe fijn om het volgende te lezen in de recensie van Aaf Brandt Cortius in de Volkskrant op 13 maart: ‘de verhalen zijn met veel humor, vaart en in een consistente stijl vertaald door Elbrich Fennema’. Alleen: het is […]
(lees verder)
Haruki Murakami slaat aan het dichten in ‘Eerste persoon enkelvoud’
‘Haruki Murakami: zijn naam is op zichzelf al een gedichtje’, vindt Susan Beyer. Zij is de vormgever van de nieuwe omslagen (en binnenkanten) van de boeken van deze Japanse auteur. Om te beginnen zijn nieuwste bundel Eerste persoon enkelvoud. Inderdaad rijmt Haruki op Murakami. Maar totdat Susan het zo omschreef, […]
(lees verder)
Vertalers zijn net mensen. En teksten ook.
‘Vertalen heeft mij het inzicht gebracht dat er (bijna) niets is wat een ander mens niet kan begrijpen wat de ene mens met taal uitdrukt.’ Dit antwoordde Haruki Murakami op de vraag of vertalen zijn schrijven heeft beïnvloed, voor het interview in Vol van Boeken dat 100% gewijd is aan […]
(lees verder)
Geen panklare verhalen
De recensent van Humo had het er maar moeilijk mee: ‘Ik heb geen vriendin, maar moest toch aan haar denken tijdens het lezen van “Eerste persoon enkelvoud”. Ik had haar nodig voor een dagdroom waarin ik haar beloofde om ravioli met spek en buffelmozzarella te bereiden, het gerecht waar ze […]
(lees verder)
de verbeeldingskracht aan het werk
Het is me al van verschillende kanten gevraagd: of ik weet of Murakami zelf ook schildert. De aanleiding voor de vraag is dat zijn beschrijving van het schilderproces zo overtuigend en accuraat is. Die vraag nam ik mee toen ik Haruki Murakami bezocht in Tokio. Nee, hij schildert niet zelf, […]
(lees verder)
Een taal leren die vaak hetzelfde klinkt
Het is vijfentwintig jaar geleden dat Tjalling – toen twee jaar oud – van Japan naar Nederland terug verhuisde.Tot dat moment groeide hij perfect tweetalig op: Nederlands thuis met papa en mama, Japans op de creche met zijn drie juffen en alle klasgenootjes. Zijn Japans stokte uiteraard onmiddellijk bij terugkeer. […]
(lees verder)
Vertalersgelukje: (of ‘gewonnen in vertaling’)
Als vertaler kun je nooit recht doen aan alles connotaties/associaties/suggesties die in het origineel zitten. De uitdaging is om een zo hoog mogelijk percentage te scoren in het uitdrukken van wat de schrijver bedoelt. Dus over het algemeen opereer je bijna altijd in de min. Het is al mooi als […]
(lees verder)
In sake-droesem ingelegde geelvinmakreel
Met de ‘buri’ (Seriola quinqueradiata oftewel de goudvinmakreel) liep het juist weer heel anders af dan met de Japanse brilvogel. De hoofdpersoon zit in sakedroesem ingelegde geelvinmakreel te eten als Marie hem onverwacht komt opzoeken. Is het nu de taak van de vertaler om met een gerecht op de […]
(lees verder)
Kill your darlings: het gesneuvelde roodborstje…
Letterlijk vertaald betekent ‘mejiro’ iets als ‘witoogje’. Het is de naam voor een vogeltje met een wit randje om de ogen. Hij heeft iets heel vertederends, niet in de laatste plaats doordat hij graag in bloeiende kersenbomen vertoeft. De officiële Nederlandse naam is: Japanse brilvogel. Maar wat te doen als […]
(lees verder)
Jazz; of het ritme van taal in een vertaling
Ja, het was een heel leuk idee van Matthijs van Nieuwkerk en Wilfried de Jong om een Japanner een stukje voor te laten lezen tijdens hun blokje ‘Murakami en jazz’ op het Murakami-weekend, dat afgelopen zaterdag en zondag op de SS Rotterdam werd gehouden om te vieren dat deel II […]
(lees verder)
Dante, Knausgard en de verraderlijkheid van taal
Zoals dat gaat: opeens struikel ik over talloze mooie observaties over taal. Vandaag Dante, geciteerd door Knausgård in zijn boek ‘Winter’, in het hoofdstukje over ‘Gewoontes’. [Dit citaat is ongetwijfeld oorspronkelijk door Dante in het Italiaans opgeschreven, vermoedelijk door Knausgård in het Noors vertaald, en door de vertaler Marin Mars weer […]
(lees verder)
Taal en tolerantie, of: hoe verruim ik mijn geest?
In mijn agenda zit al een tijdje een artikel uit De Groene Amsterdammer dat ‘Meertaligheid is tolerantie’ heet. Daarin wijst Mathieu Segers op een essay van John Le Carré voor The Guardian. Daarin noemt Le Carré de beslissing om een buitenlandse taal te leren (Carré leerde Duits) ‘an act of friendship’. Volgens […]
(lees verder)
Bijvangst: Moby Dick (met onbegrepen taal en tekens)
Een van de verrukkelijkste zijpaden waar ‘De Moord op Commendatore’ me heen heeft geleid, is Moby Dick van Herman Melville. Natuurlijk kende ik de beroemde openingszin (‘Call me Ismael’) en wist ik dat het niet goed afliep. Maar het gaat natuurlijk om de zeshonderd pagina’s ertussen. Wat een prachtig boek! Zo […]
(lees verder)
tekeningen, tekens, beelden en karakters
Je zou misschien denken dat een pijltje wel zo’n beetje een universeel symbool is. Maar als je kijkt naar de karakters hiernaast voor boven/omhoog/instappen en voor onder/omlaag/uitstappen, dan zie je toch een andere logica aan het werk: er is een basis – de horizontale streep – en iets wat zich daarboven of daaronder bevindt. […]
(lees verder)
De proloog: ‘Doe het voor mij’
Het Japans heeft niet alleen geen lidwoorden , het doet ook niet aan enkelvoud en meervoud. Persoonsvormen bij werkwoorden: ook niet. Toch is het Japans (natuurlijk) niet een soort Klukkluk-taal. Het Japans heeft zijn eigen strategieën om te specificeren. Bijvoorbeeld door het aangeven van richting. Als je in conversatie aan […]
(lees verder)
De sound-track van ‘De moord op Commendatore’
Muziek speelt altijd een belangrijke rol in de romans van Haruki Murakami. Het is fantastisch, met Spotify en Youtube, dat ik in de meeste gevallen binnen drie a vier keer klikken weet hoe dat dan klinkt. Hoe leuk zo het zijn, denk ik op zo’n moment, als in romans hyperkinkjes zaten, zodat […]
(lees verder)
Zo ziet de laatste stap eruit
Nog een laatste keer door de zetproef. Bij elke correctie die goed is overgenomen kunnen de plakkertjes eruit en wat een verrukkelijke aanblik is dat! De plakkertjes zijn uit de tekst, maar er zijn nog genoeg raadsels over. Metaforen verschuiven in deel II, en voor wie er gevoelig voor is, […]
(lees verder)
Metàfore: de kunst van de directe omweg
Deel II van De moord op Commendatore heeft ‘Metaforen verschuiven’ als ondertitel. Nu is Murakami vrij goed met metaforen (van afgelebberd cliché tot beeldspraken als een cryptogram) maar hier betreedt hij weer nieuw terrein. Bij Metaforen denk ik onvermijdelijk aan de film Il Postino, waarin Pablo Neruda op een Italiaans eilandje […]
(lees verder)verregaande ridderlijkheid (of: vertalerswaanzin II)
Het viel me pas op toen ik het in het Japans zag: Il commendatore is een ridder (騎士団長), en Der Rosenkavalier is ook een ridder: 薔薇 の騎士. (Voor ogen die niet getraind zijn in het lezen van kanji/karakters: de eerste twee karakters van Commendatore zijn dezelfde als de laatste twee karakters […]
(lees verder)koffiefilters en de doe-het-zelf-beeldspraak van Murakami
https://soundcloud.com/volkskrantgeluidcultuur/4-a Leuk, die nieuwe media! De Volkskrant is zo crossover dat ie tegenwoordig ook radio doet, alleen heet dat dan podcast. Gisteren kwam Gijs Groenteman langs voor de Podcast Cultuur om in te zoomen op hoe het is, dat vertalen van Murakami. Aanleiding: de recensie van Arjan Peters en de […]
(lees verder)Gevorderde vertalerswaanzin: het halflege glas
Behalve een pleonasme-antenne staat er tijdens het vertalen ook een radar aan om onbedoelde (bij)betekenissen te detecteren. Oftewel: is de tekst misverstand-proof? Een voorbeeld: ‘Ik maakte alleen een ontbijt klaar.’ ‘Alleen’ staat hier dubbelzinnig te wezen, terwijl het in de brontekst zonneklaar is wat er bedoeld wordt. Dus ‘alleen’ wordt ‘in mijn eentje’. […]
(lees verder)de pleonasme-detector in de keuken
‘Ik ging naar de keuken, maakte in mijn eentje iets eenvoudigs klaar en at dat op.’ Het is een zinnetje uit De moord op Commendatore van Haruki Murakami, deel I, dat Arjan Peters in zijn recensie van afgelopen zaterdag citeerde. Als voorbeeld van opperste normaalheid. Simpele dingen simpel verwoorden; als […]
(lees verder)Nieuw in het Nederlands: de boku-roman.
Voor vertalers is het fijn dat de wereld steeds kleiner wordt. Moest je ooit woorden als sake of sashimi van een voetnoot voorzien, inmiddels is dat allemaal even ingeburgerd als kimono, zen en manga. Natuurlijk blijven er nog genoeg dilemma’s over om op te lossen. Zoals bijvoorbeeld het verschijnsel dat […]
(lees verder)‘Een Idea verschijnt’, of: de dilemma’s van wel/geen lidwoord
(Een) Idea verschijnt De Japanse taal kent geen lidwoorden. En ook geen onderscheid tussen enkelvoud en meervoud. Dat betekent voor een vertaler dat er doorlopend gekozen moet worden. Soms is er geen misverstand mogelijk: de schilder, het meisje, de honkbalknuppel. Vaak kun je alle kanten op: heeft het atelier ramen of een […]
(lees verder)